Alexander Kluge, Ένα ερωτικό πείραμα
Ως το φθηνότερο μέσο, για να διεξαχθεί μαζική στείρωση στα στρατόπεδα, εμφανίστηκε το 1943 η ακτινοβολία με ακτίνες Ραίντγκεν. Ήταν αμφίβολο αν η επιτευχθείσα με αυτόν τον τρόπο ατεκνία ήταν μόνιμη. Φέραμε σε επαφή έναν κρατούμενο άρρενος και έναν θήλεος φύλου σε ένα πείραμα. Η προβλεπόμενη γι’ αυτό αίθουσα ήταν μεγαλύτερη από τα περισσότερα άλλα κελιά, στρώθηκε με χαλιά της διεύθυνσης του στρατοπέδου. Η ελπίδα ότι οι κρατούμενοι μέσα στο γαμήλια εξοπλισμένο κελί τους θα ικανοποιούσαν το πείραμα δεν εκπληρώθηκε.
Γνώριζαν για την επακόλουθη στείρωση;
Αυτό δεν ήταν δυνατόν να το εικάσουμε. Οι δύο κρατούμενοι κάθονταν σε διαφορετικές γωνίες της αίθουσας που ήταν επενδυμένη με ξύλο και στρωμένη με χαλί. Από το φινιστρίνι, το οποίο εξυπηρετούσε την έξωθεν παρακολούθηση, δεν ήταν δυνατόν να διακρίνουμε αν είχαν μιλήσει μεταξύ τους από τη στιγμή που τους φέραμε σε επαφή. Δεν διεξήγαν εν πάση περιπτώσει διαλόγους. Αυτή η παθητικότητα ήταν ιδιαίτερα δυσάρεστη, επειδή υψηλόβαθμοι επισκέπτες είχαν δηλώσει ότι θα παρευρεθούν για την παρακολούθηση του πειράματος· για να επισπευτεί η διεξαγωγή του πειράματος, ο γιατρός του τάγματος και διευθύνων του πειράματος διέταξε να αφαιρεθούν τα ρούχα από τους δύο κρατουμένους.
Ντρέπονταν τα υποκείμενα του πειράματος;
Δεν μπορεί να πει κανείς ότι τα υποκείμενα του πειράματος ντρέπονταν. Έμεναν ουσιαστικά και χωρίς την ενδυμασία τους στις θέσεις που κατείχαν μέχρι τότε, έδειχναν να κοιμούνται. Να τους ξυπνήσουμε λιγάκι, είπε ο διευθύνων του πειράματος. Πήγαμε και φέραμε δίσκους μουσικής. Από το φινιστρίνι βλέπαμε ότι οι δύο κρατούμενοι αρχικά αντέδρασαν στη μουσική. Λίγο αργότερα περιήλθαν και πάλι σε κατάσταση απάθειας. Για το πείραμα ήταν σημαντικό να αρχίσουν επιτέλους τα υποκείμενα του πειράματος το πείραμα, διότι μόνον έτσι ήταν δυνατόν να διαπιστωθεί με ασφάλεια αν η διακριτικά προκληθείσα ατεκνία στα υπό παρακολούθηση πρόσωπα θα παρέμενε ενεργή και κατά μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα. Οι ομάδες που συμμετείχαν στο πείραμα περίμεναν στους διαδρόμους του πύργου, μερικά μέτρα από την πόρτα του κελιού. Συμπεριφέρονταν γενικά ήρεμα. Είχαν υπόδειξη να συνεννοούνται μόνο ψιθυριστά. Ένας παρατηρητής παρακολουθούσε την πορεία των τεκταινομένων στον εσωτερικό χώρο. Έτσι οι δύο κρατούμενοι πρέπει να είχαν την πεποίθηση ότι ήταν μόνοι.
Παρ’ όλ’ αυτά μέσα στο κελί δεν προέκυπτε καμία ερωτική ένταση. Οι υπεύθυνοι ήταν σχεδόν πεπεισμένοι ότι έπρεπε να είχε επιλεγεί μία μικρότερη αίθουσα. Τα ίδια τα υποκείμενα του πειράματος είχαν επιλεγεί επιμελώς. Σύμφωνα με τα πρακτικά τα δύο υποκείμενα του πειράματος πρέπει να αισθάνονταν σημαντικό ερωτικό ενδιαφέρον το ένα για το άλλο.
Από πού το γνώριζαν αυτό;
Η Γ., θυγατέρα ενός κυβερνητικού στελέχους από το Μπράουνσβάιγκ, γεννηθείσα το 1915, επομένως περίπου 28 ετών, με άριο σύζυγο, απόφοιτος γυμνασίου, με σπουδές στην ιστορία τέχνης, εθεωρείτο στη μικρή πόλη Γ. της κάτω Σαξονίας, αχώριστη από το άρρεν υποκείμενο του πειράματος, κάποιον ονόματι Π., γεννηθέντα το 1900, ανεπάγγελτο. Ένεκα του Π. η Γ. εγκατέλειψε τον σωτήριο σύζυγο. Ακολούθησε τον εραστή της στην Πράγα, αργότερα στο Παρίσι. Το 1938 καταφέραμε να συλληφθεί ο Π. στο εδάφη του Ράιχ. Μερικές ημέρες αργότερα εμφανίστηκε σε αναζήτηση του Π. η Γ. σε έδαφος του Ράιχ και συνελήφθη επίσης. Στη φυλακή και αργότερα στο στρατόπεδο προσπάθησαν πολλάκις αμφότεροι να πλησιάσουν ο ένας τον άλλον. Επ’ αυτού η απογοήτευσή μας: τώρα επιτέλους είχαν το ελεύθερο, και τώρα δεν είχαν τη βούληση.
Δεν ήταν τα υποκείμενα του πειράματος πρόθυμα;
Κατά βάση ήταν υπάκουα. Θα έλεγα επομένως: πρόθυμα.
Τρέφονταν καλά οι κρατούμενοι;
Ήδη αρκετό καιρό πριν από την έναρξη του πειράματος τρέφονταν ιδιαίτερα καλά τα προβλεπόμενα υποκείμενα του πειράματος. Τώρα ήταν ήδη δύο ημέρες στον ίδιο χώρο, δίχως να έχουν διαπιστωθεί απόπειρες προσέγγισης. Τους δίναμε να πίνουν χτυπημένα ασπράδια αβγών, οι κρατούμενοι έτρωγαν λαίμαργα το ασπράδι. Ο επιλοχίας Βίλχελμ έβαλε και τους δυο να τους καταβρέξουν με τα λάστιχα του κήπου, στη συνέχεια οδηγήθηκαν πάλι, παγωμένοι, στην αίθουσα με το ξύλινο δάπεδο, αλλά και η ανάγκη για θερμότητα δεν τους έκανε να πλησιάσουν ο ένας τον άλλον.
Να φοβούνταν την ελευθεριότητα στην οποία έβλεπαν ότι εκτίθεντο; Να θεωρούσαν ότι επρόκειτο για μια εξέταση, κατά την οποία έπρεπε να αποδείξουν την ηθική τους; Να υψωνόταν η δυστυχία του στρατοπέδου σαν ένας ψηλός τοίχος ανάμεσά τους;
Γνώριζαν ότι σε περίπτωση κυοφορίας και τα δυο σώματα θα υποβάλλονταν σε νεκροψία και εξέταση;
Το να το γνώριζαν ή έστω να το διαισθάνονταν αυτό τα υποκείμενα του πειράματος είναι απίθανο. Από τη διεύθυνση του στρατοπέδου τούς δίνονταν επανειλημμένως θετικές διαβεβαιώσεις για την περίπτωση επιβίωσης. Θεωρώ ότι δεν είχαν τη βούληση. Προς απογοήτευση του επί τούτου αφιχθέντα Αντιστράτηγου Α. Τσερμπστ και της συνοδείας του το πείραμα δεν διεξήχθη, εφ’ όσον όλα τα μέσα, ακόμη και τα βίαια, δεν οδήγησαν σε μία θετική έκβαση του πειράματος. Πιέζαμε τα σώματά τους το ένα με το άλλο, τους κρατούσαμε σε σωματική επαφή αυξάνοντας σταδιακά τη θερμοκρασία, τους αλείφαμε με οινόπνευμα και δίναμε και στα υποκείμενα οινόπνευμα, κόκκινο κρασί με αβγό, να τρώνε επίσης κρέας και να πίνουν σαμπάνια, διορθώναμε τον φωτισμό, τίποτε απ’ αυτά δεν οδηγούσε ωστόσο σε διέγερση.
Κατεβλήθησαν δηλαδή όλες οι προσπάθειες;
Μπορώ να εγγυηθώ ότι κατεβλήθησαν όλες οι προσπάθειες. Είχαμε έναν επιλοχία μεταξύ μας, ο οποίος κάτι καταλάβαινε απ’ αυτά. Κατέβαλλε αλλεπάλληλα κάθε προσπάθεια που κατά τα άλλα λειτουργεί ακαριαία. Εμείς δεν μπορούσαμε τελικά να μπούμε μέσα και να δοκιμάσουμε την τύχη μας, διότι αυτό θα συνιστούσε φυλετικό όνειδος. Κανένα από τα μέσα που κατεβλήθησαν δεν οδήγησε σε διέγερση.
Ήρθαμε οι ίδιοι σε διέγερση;
Εν πάση περιπτώσει περισσότερο από εκείνους τους δυο μες στην αίθουσα· έτσι φαινόταν τουλάχιστον. Από την άλλη πλευρά θα μας ήταν απαγορευμένο αυτό. Συνεπώς δεν θεωρώ ότι ήρθαμε σε διέγερση εμείς. Ίσως αναστατωθήκαμε, επειδή δεν ευοδώθη το όλο πράγμα.
και στα δυο σου τα χέρια
να με σφίξεις ζεστά
Δεν υπήρξε καμία πιθανότητα να αποσπάσουμε μία ξεκάθαρη αντίδραση από τα υποκείμενα του πειράματος, και έτσι το πείραμα διεκόπη ατελέσφορο. Μετέπειτα επαναλήφθηκε με άλλα υποκείμενα.
Τι απέγιναν τα υποκείμενα του πειράματος;
Τα πεισματάρικα υποκείμενα του πειράματος τουφεκίσθηκαν.
Να σημαίνει αυτό ότι σε ένα συγκεκριμένο βαθμό δυστυχίας ο έρωτας δεν επιτυγχάνεται πλέον;
Μετάφραση από τα Γερμανικά: Αλέξανδρος Κυπριώτης
Το κείμενο του Alexander Kluge "Ένα ερωτικό πείραμα" (Ein Liebesversuch) συμπεριλαμβάνεται στο πρώτο βιβλίο του με τον τίτλο: Lebensläufe. Anwesenheitsliste für eine Beerdigung (Βίοι. Παρουσιολόγιο για μια κηδεία), το οποίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1962. Την ίδια χρονιά ο 30χρονος συγγραφέας και σκηνοθέτης διάβασε από το βιβλίο του αυτό στη "Γκρούπα 47" και υπέγραφε μαζί με άλλους 25 νέους κινηματογραφιστές το "Μανιφέστο του Όμπερχάουζεν", το οποίο θα σήμανε την απαρχή του νέου γερμανικού κινηματογράφου, διακηρύττοντας "Το σινεμά του μπαμπά πέθανε". Το 1966 ο Αλεξάντερ Κλούγκε απέσπασε τον "Αργυρό Λέοντα" στο Φεστιβάλ της Βενετίας για την ταινία του Αποχαιρετισμός του χτες (Abschied von gestern)· από τότε έχει πάρει πολλά σημαντικά βραβεία για το συγγραφικό και κινηματογραφικό έργο του. Το 2008 κυκλοφόρησε σε 3 DVD η ταινία του Αλεξάντερ Κλούγκε Ειδήσεις από την ιδεολογική αρχαιότητα. Μαρξ - Άιζενστάιν - Το Κεφάλαιο (Nachrichten aus der ideologischen Antike. Marx - Eisenstein - Das Kapital), μία ταινία 570 λεπτών.
Στον πρόλογο του βιβλίου Βίοι. Παρουσιολόγιο για μια κηδεία αναφέρεται: "Τα αφηγήματα αυτού του τόμου θέτουν από πολύ διαφορετικές οπτικές γωνίες το ζήτημα της παράδοσης. Πρόκειται για βίους, εν μέρει επινοημένους, εν μέρει μη επινοημένους· μαζί συνιστούν μια θλιβερή ιστορία". Ο Κλούγκε άντλησε στοιχεία για το κείμενο "Ένα ερωτικό πείραμα" από το βιβλίο των Alexander Mitscherlich και Fred Mielke Ιατρική δίχως ανθρωπισμό, το οποίο στηριζόταν σε ντοκουμέντα από τη "Δίκη των Γιατρών", μία από της 12 δίκες που ακολούθησαν την πρώτη Δίκη της Νυρεμβέργης για τα εγκλήματα πολέμου των εθνικοσοσιαλιστών στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αριστουργηματικά καταγγελτική και ενδεικτική της κριτικής ματιάς του συγγραφέα είναι η μεταστροφή στην 8η ερώτηση του κειμένου και η χρήση του πρώτου προσώπου πληθυντικού: "Ήρθαμε οι ίδιοι σε διέγερση;". Ο ανακριτής (;) και ο ανακρινόμενος (;) ανήκουν στην ίδια ομάδα, είναι (;) το ίδιο πρόσωπο. Ναι, ο φασισμός μπορεί να μην είναι μόνο οι άλλοι. Ωστόσο, το τελευταίο ερώτημα του κειμένου, το οποίο μένει αναπάντητο, βγάζει το κείμενο από το στενά χρονικό ιστορικό και πολιτικό του πλαίσιο και του προσδίδει μία διαχρονική, βαθιά υπαρξιακή και κοινωνική αγωνία.
Το "Ένα ερωτικό πείραμα" μεταφράστηκε για πρώτη φορά στα Ελληνικά από τη Μάγια Wessely-Βαλαβανίδη και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "η λέξη" (αρ. τεύχους 40, Δεκέμβρης 1984). Στην παρούσα μετάφραση έχουν αντικατασταθεί οι δύο στίχοι του ερωτικού τραγουδιού που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας με στίχους του Μίμη Τραϊφόρου από το τραγούδι "Ας ερχόσουν για λίγο" σε μουσική Μιχάλη Σουγιούλ.
© Logotexnia 21 + Alexander Kluge + Alexandros Kypriotis
Δείτε μία ταινία μικρού μήκους των Laura Kokoshka και Christian Resch, βασισμένη στο κείμενο "Ένα ερωτικό πείραμα"του Alexander Kluge. Το σενάριο της ταινίας περιλαμβάνει κάποια αυτούσια αποσπάσματα από το κείμενο του Αλεξάντερ Κλούγκε.