Juan Mayorga, Η χελώνα του Δαρβίνου

[Αποσπάσματα]

Βράδυ, στο γραφείο του Καθηγητή, πλήθος από βιβλία και χαρτιά. Ο Καθηγητής εργάζεται με μοναδική συντροφιά ένα χάμστερ σε κλουβί. Μπαίνει η Μπέτι και πλησιάζει τον Καθηγητή.

Καθηγητής: Τι συμβαίνει, Μπέτι; Σου ζήτησα το βραδινό; Δεν θυμάμαι να σ’ το ζήτησα.

Μπέτι: Είναι εδώ κάποια που θέλει να σε δει.

Καθηγητής: Φοιτήτρια που ζητάει συστατική επιστολή για υποτροφία; Πτυχιούχος που φιλοδοξεί να αναλάβω τη διατριβή της; Δημοσιογράφος που θέλει να μου πάρει συνέντευξη για το τελευταίο μου βιβλίο;

Μπέτι: Δεν νομίζω να θέλει υποτροφία. Είναι μεγάλη γυναίκα.

Καθηγητής: Θα της είπες ότι δεν μπορώ να τη δεχτώ.

Μπέτι:Τη λυπήθηκα.

Καθηγητής: Κι εμένα; Εμένα δεν με λυπάσαι; Έχω να τελειώσω τρία άρθρα, δύο προλόγους, τη διάλεξη για το συνέδριο στο Τόκιο και τα δοκίμια του τρίτου τόμου της Ιστορίας της σύγχρονης Ευρώπης. 

Μπέτι: Δεν μπορείς να τη δεις πέντε λεπτά; Τρία λεπτά…; Είναι γριούλα…

Καθηγητής: Είσαι υπερβολικά καλή, Μπέτι. Ένα λεπτό. Για χάρη σου το κάνω.

Φεύγει η Μπέτι. Σε λίγο μπαίνει η Χάριετ, μια ηλικιωμένη γυναίκα.

Χάριετ: Καλησπέρα.

Καθηγητής: Καλησπέρα.

Χάριετ: Ξέρω ότι είστε πολύ απασχολημένος.

Καθηγητής: Έχω, όντως, πολλή δουλειά, κυρία.

Χάριετ: Ρόμπινσον, Χάριετ Ρόμπινσον.

Καθηγητής:  Λοιπόν, κυρία Ρόμπινσον…

Χάριετ: Μπορείτε να με λέτε Χάριετ.

Καθηγητής: Εντάξει, Χάριετ. Θέλατε να με δείτε. Με είδατε αρκετά;

Χάριετ: Διάβασα τους δύο τόμους της Ιστορίας της σύγχρονης Ευρώπης.

Καθηγητής: Ώστε τους διαβάσατε.

Χάριετ: Στη Δημοτική Βιβλιοθήκη.

Καθηγητής: Δεν έχει σημασία, Χάριετ, το σημαντικό είναι ότι τους διαβάσατε, παρότι δεν τους αγοράσατε. Καθίστε. Η Ιστορία της σύγχρονης Ευρώπης είναι η Καπέλα Σιστίνα μου, η Ενάτη Συμφωνία μου, το Έβερέστ μου. Αυτό είναι το δοκίμιο του τρίτου τόμου. Βγαίνει τον Μάιο.

Χάριετ: Είναι… τεράστιος.

Καθηγητής: Πραγματικά, είναι μοναδικό έργο.

Χάριετ: Eίναι εντυπωσιακό, ναι, κύριε. Αν και…

Καθηγητής: Αν και; Αν και τι;

Χάριετ: Το κεφάλαιο 27, «Η υπόθεση Ντρέιφους».

Καθηγητής: Ξέρω ποιο είναι το κεφάλαιο 27. Τι τρέχει με αυτό το κεφάλαιο;

Χάριετ: Με όλο τον σεβασμό, δεν έγινε έτσι.

Καθηγητής: Τόνοι στοιχείων πιστοποιούν αυτό το κεφάλαιο. Πώς δεν έγινε έτσι;

Χάριετ: Με όλο τον σεβασμό, όχι.

Καθηγητής: Κι εσείς πώς το ξέρετε, κυρία μου;

Χάριετ: Ήμουν εκεί, στο Παρίσι, όταν τα έβαλαν με τον δύστυχο τον λοχαγό Ντρέιφους.

Καθηγητής: Ήσασταν εκεί; (Γελάει) Με συγχωρείτε, κυρία μου, ξέρω πως δεν φταίτε εσείς, φταίνε οι υπουργοί Παιδείας ο ένας μετά τον άλλον, αυτοί κατάφεραν να είναι ο κόσμος ανιστόρητος. Ο κόσμος μπερδεύει τον Καρλομάγνο με τον Μέγα Αλέξανδρο. Ο κόσμος νομίζει ότι ο Γκαριμπάλντι ήταν ποδηλάτης. Ο κόσμος δεν ξέρει μια ημερομηνία. Κυρία Ρόμπινσον, η υπόθεση Ντρέιφους ξέσπασε το 1894.

Χάριετ: Στις 10 Οκτωβρίου, εκείνη την ημέρα συλλαμβάνουν τον λοχαγό, όχι στις 13. Το θέμα είναι ότι δεν το ανακοινώνουν μέχρι τις 13 γιατί φοβούνται ότι…

Καθηγητής: Θα μου επιτρέψετε, Χάριετ, όπως βλέπετε πνίγομαι. Όμως, αν μου γράψετε εδώ το τηλέφωνό σας, θα σας κλείσει ένα ραντεβού η γυναίκα μου και θα συνεχίσουμε αυτή την ενδιαφέρουσα συζήτηση.

Χάριετ: Γράφετε ότι τα τελευταία λόγια του στο δικαστήριο είναι: «Αγαπώ τη…»

Καθηγητής: «Αγαπώ τη Γαλλία. Είμαι αθώος».

Χάριετ: Όχι. Ο Ντρέιφους δεν λέει αυτό, ούτε τίποτε άλλο. Δεν μπορεί να μιλήσει από τους λυγμούς. Επίσης, βρήκα ανακρίβειες στο κεφάλαιο 74.

Καθηγητής: Στη «μάχη του Βερντέν»;

Χάριετ: Τα χαρακώματα δεν ήταν όπως τα περιγράφετε.

Καθηγητής: Αυτό παραπάει. Με ποιο δικαίωμα το λέτε αυτό;

Χάριετ: Με το δικαίωμα που μου δίνει το ότι ήμουν εκεί.

Καθηγητής: Ώστε ήσασταν εκεί. Τώρα θα μου πείτε ότι ήσασταν παρούσα και στον βομβαρδισμό της Γκερνίκα.

Χάριετ: Είμαι στη φωτογραφία, κάτω από το άλογο που έχει ανοιχτό το στόμα.

Καθηγητής:Από πού το σκάσατε; Ποια στο διάολο είστε;

Χάριετ: Είμαι η χελώνα του Δαρβίνου.

Καθηγητής: Ορίστε;

Χάριετ: Ο Κάρολος μου έφτιαξε ένα σκίτσο, μπορείτε να το δείτε στο έβδομο κεφάλαιο του βιβλίου Περί της Καταγωγής των Ειδών, αν και βέβαια έχω αλλάξει λίγο, όταν ανέβηκα στο πλοίο ήμουν 28 Μαΐων, δηλαδή πρέπει να γεννήθηκα το 1808, δεν μπορώ να προσδιορίσω ακριβώς την ημέρα, εμένα μου αρέσει η 28η Μαρτίου, μου φαίνεται καλή, γιορτάζω τα γενέθλιά μου στις 28 Μαρτίου. Τα πρώτα είκοσι οκτώ χρόνια μου ήταν φαγητό και σεξ χωρίς να με απασχολεί τίποτε άλλο, αλλά όλα άλλαξαν όταν αποβιβάστηκαν στο νησί εκείνοι οι Άγγλοι. Εγώ δεν είχα ξαναδεί Άγγλο, δεν είχα ξαναδεί άνθρωπο, μου φάνηκαν πολύ περίεργοι, οι άνθρωποι, με έτρωγε η περιέργεια, ανέβηκα να ρίξω μια ματιά και όταν το πήρα χαμπάρι ήμασταν πια στ’ ανοιχτά. Μόλις με ανακάλυψε, ο καπετάνιος Φιτζ Ρόι είπε: «Με τούτο το ζωντανό βγάζουμε σούπα για όλο το πλήρωμα», αλλά ο Κάρολος δεν συμφώνησε, με πήρε στην καμπίνα του και μ’ έβαλε σε μια λεκάνη. «Μην ανησυχείς, Χάρι». Χάρι, καλά ακούσατε, ο μεγαλύτερος φυσιοδίφης στην Ιστορία και δεν ήξερε να ξεχωρίσει την αρσενική χελώνα από τη θηλυκή, αν και η αλήθεια είναι πως δεν είναι τόσο εύκολο πράγμα όπως μ’ εσάς. Το θέμα είναι ότι ο Κάρολος με φώναζε Χάρι και μπερδεύτηκα, δεν ήξερα τι πρέπει να μου αρέσει, κατέληξα στο Χάριετ στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ένας Σκωτσέζος αλεξιπτωτιστής…

Καθηγητής: Αρκετά!

(Σιωπή)

Καθηγητής: Κυρία Ρόμπινσον, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία σας, προσπαθώ να κάνω υπομονή. Ξέρω ότι όλοι θα βρεθούμε σε αυτή τη θέση: γεροντική άνοια, Αλτσχάιμερ… Είναι λυπηρό, αλλά δεν μπορώ να σας βοηθήσω. Έχω έναν ξάδελφο που είναι ψυχίατρος, θα σας δώσει η γυναίκα μου το τηλέφωνό του. Και τώρα, αν μου επιτρέπετε…

Χάριετ: Με περνάτε για καμιά τρελή γριά. Δεν πιστεύετε ότι είμαι η χελώνα του Δαρβίνου.

Καθηγητής: Δεν είστε χελώνα, κυρία μου, ούτε του Δαρβίνου ούτε κανενός. Βέβαια, το πρόσωπό σας μπορεί να θυμίζει χελώνα, όπως άλλων θυμίζει σκύλο ή μαϊμού. Και έχετε κοντό λαιμό, κι αυτή η καμπούρα ίσως φέρνει στο μυαλό καύκαλο. Εάν στη γειτονιά σας σας φωνάζουν «Χελώνα», οφείλω να ομολογήσω πως είναι πολύ ταιριαστό παρωνύμιο.

Χάριετ: Δεν με πιστεύετε. Τότε, πώς το εξηγείτε αυτό;

Η Χάριετ δείχνει την πλάτη της στον Καθηγητή.

Χάριετ: Μπορείτε να την αγγίξετε.

Ο Καθηγητής ετοιμάζεται να την αγγίξει, αλλά τελικά δεν το κάνει.

Καθηγητής: Πολύ παράξενο, ναι, κάποια σπάνια δερματική ασθένεια, αλλά αυτό δεν σας καθιστά χελώνα. Περπατάτε στα δύο πόδια. Μιλάτε. Διαβάζετε!

Χάριετ: Επειδή εξελίχθηκα.

Καθηγητής: ...;

Χάριετ: Ο Κάρολος προέβλεψε αυτή την πιθανότητα, την αναφέρει στο κεφάλαιο 13: «Σε ακραίες συνθήκες, η ζώσα ουσία μπορεί να εξελιχθεί κατά τρόπο εσπευσμένο». Αυτό το ονόμαζε «ραγδαία επιταχυνόμενη εξέλιξη προκαλούμενη υπό έκτακτα ερεθίσματα». Από δαύτα, έκτακτα ερεθίσματα, εγώ είχα μπόλικα. Πήγα κι ανέβηκα στο καραβάκι και άρχισαν να μου συμβαίνουν ενδιαφέροντα πράγματα. Πήγα από ’δώ κι από ’κεί, όπου με πήγαινε η Ιστορία. Είδα τα εγκαίνια του Πύργου του Άιφελ και τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ· είδα τους Γερμανούς να μπαίνουν στο Παρίσι και τους Αμερικανούς να αποβιβάζονται στη Νορμανδία· είδα την Οκτωβριανή Επανάσταση και την Περεστρόικα! Ποτέ δεν σκέφτηκα να τα εκμεταλλευτώ όλα αυτά, αλλά τώρα τελευταία έχω καταλάβει ότι η μνήμη μου αποτελεί κεφάλαιο. Ο κόσμος σκοτώνεται για το παρελθόν, κι εγώ από δαύτο έχω όσο δεν έχει κανείς. Γιατί να μην το προσφέρω σε έναν επαγγελματία με αντάλλαγμα μια μικρή βοήθεια; Πήγα στη βιβλιοθήκη, έψαξα στο τμήμα της Ιστορίας και βρήκα τους δύο τόμους σας, μεγάλους μεγάλους, γεμάτους λάθη. Σκέφτηκα: «Θα μπορούσα να τον βοηθήσω αυτό τον άνθρωπο». Σας προτείνω να γίνετε ο χρονικογράφος μου, αυτός στον οποίο θα τα διηγηθώ όλα. Μπορώ να σας αποκαλύψω πράγματα που δεν θα βρείτε σε κανένα ντοκουμέντο: Τι είπε ο Λένιν στο νεκροκρέβατό του; Από τι πέθανε ο Ιωάννης Παύλος Α΄; Μπορώ να σας το πω εγώ. Με ένα ελάχιστο αντάλλαγμα. Αλλά αν πιστεύετε ότι είμαι μια γριά που τα ’χει χάσει, θα βρω άλλον ιστορικό. Έχω ολόκληρη λίστα.

Καθηγητής: Με ένα ελάχιστο αντάλλαγμα; Τι αντάλλαγμα;

Χάριετ: Θέλω να γυρίσω στο σπίτι μου.

Καθηγητής:…;

Χάριετ: Θέλω να γυρίσω στα Γκαλάπαγκος και να πεθάνω εκεί. Αλλά χρειάζομαι βοήθεια: δεν έχω χαρτιά και χωρίς χαρτιά δεν μ’ αφήνουν να ταξιδέψω. Η ηλικία μου δεν μου επιτρέπει να πάω κολυμπώντας! Στις 28 Μαρτίου γίνομαι διακοσίων ετών.

[...]

Γιατρός: Χάριετ, θυμάστε πότε και πού σταθήκατε στα δύο πόδια για πρώτη φορά;

Χάριετ (στο μαγνητόφωνο): Τον Απρίλιο του ’37, σ’ ένα χωριό ονόματι Γκερνίκα. Έφτασα στην Ισπανία για να ξεφύγω από την καταστροφή που έβλεπα να ’ρχεται, χωρίς να ξέρω ότι η πρόβα για την καταστροφή γινόταν εκεί, στην Ισπανία. Νόμιζα πως στον πόλεμο του ’14 τα είχα δει όλα, αλλά όχι: είναι ανάγκη να δω και αεροπορικό βομβαρδισμό σε άμαχο πληθυσμό. Μόλις καλύπτεται ο ουρανός από αεροπλάνα, σκέφτομαι: «Δεν θα το κάνουν. Δεν θα ρίξουν βόμβες σε γυναίκες και παιδιά». Το κάνουν. Όποιος προλάβει, σώθηκε! Καταριέμαι τη βραδύτητά μου, που με καταδικάζει να καώ ζωντανή. Λαχταρώ με όλη μου την ψυχή να σταθώ όρθια και ν’ αρχίσω να τρέχω. Και, προς μεγάλη μου έκπληξη, αυτό συμβαίνει. Πονάω εδώ, στους βουβώνες, με καίνε τα πόδια μου, αλλά ο φόβος με ωθεί να προχωρήσω. Στον δρόμο σκοντάφτω σε μια πεθαμένη γριά, φοράω τα ρούχα της και συνεχίζω δίχως να κοιτάξω πίσω. Προχώρα, Χάρι, δίχως να κοιτάξεις πίσω.

[...]

Μετάφραση από τα Ισπανικά: Λένα Κοψαχείλη

Ο Χουάν Μαγιόργκα (Μαδρίτη, 1965) είναι Ισπανός θεατρικός συγγραφέας. Η χελώνα του Δαρβίνου περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Teatro 1989-2014 (Ediciones La Uña Rota, 2014). 
Διαβάστε στη βιβλιοnet ένα σύντομο βιογραφικό του συγγραφέα και δείτε ποια έργα του κυκλοφορούν στα Ελληνικά.
Σημαντική σημείωση: Η μεταφράστρια Λένα Κοψαχείλη και η Logotexnia21 πληροφορήθηκαν μετά τη δημοσίευση των παραπάνω μεταφρασμένων αποσπασμάτων ότι το αποκλειστικό δικαίωμα μετάφρασης των έργων του Χουάν Μαγιόργκα στην ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο  το έχει η Μαρία Χατζηεμμανουήλ, όπως αναγράφεται και στον διαδικτυακό τόπο της τελευταίας, solo teatro. Θεωρείται αυτονόητο ότι η δημοσίευση των παραπάνω μεταφρασμένων αποσπασμάτων δεν είχε σκοπό να προσβάλει το δικαίωμα αυτό, αλλά να συμβάλει στη διάδοση του έργου του συγγραφέα Χουάν Μαγιόργκα και ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο υπήρχε παραπομπή και στη σελίδα με τα έργα του συγγραφέα που κυκλοφορούν ήδη στα Ελληνικά.