Ζω μόνος, δηλαδή: με το ενυδρείο. Πρόκειται για ένα ενυδρείο μεγάλο, ορθογώνιο, φωτισμένο με μια λάμπα νέον, και μέσα, τα ψάρια κινούνται με άνεση, απορροφώντας τον αέρα, κολυμπώντας ανάμεσα στις μικρές πέτρες στον πάτο, στις λειχήνες και στα φύκια.
Είναι τοποθετημένο στο σαλόνι, δίπλα στην κρεβατοκάμαρα. Εκτός από τη λάμπα νέον, που είναι συνέχεια αναμμένη (δεν θα άντεχα στην ιδέα ότι τα ψάρια κινούνται στο σκοτάδι, στη μοναξιά του σπιτιού), το ενυδρείο έχει ηλεκτρικό σύστημα οξυγόνωσης, που εξασφαλίζει την ανανέωση του αέρα.
Η ζωή μου έχει αλλάξει πολύ από τότε που αγόρασα το ενυδρείο. Τώρα γυρίζω στο σπίτι αμέσως, μόλις φύγω από τη δουλειά, λαχταρώντας να καθίσω στην καρέκλα, απέναντι από το ενυδρείο, να κοιτάω τις υπνωτικές κινήσεις, να μαγεύομαι, κι εγώ ακόμα, από το νερό το γεμάτο άγανα και ίνες. Πηγαίνω για ύπνο αργά, γεμάτος θλίψη που πρέπει να τα αποχωριστώ. Μερικά κρύβονται πίσω από τα κοχύλια, σαν να θέλουν να αποφύγουν τα βλέμματά μου, να διατηρήσουν την προσωπική τους ζωή. Διότι ο χαρακτήρας των ψαριών είναι διαφορετικός, παρουσιάζει πολλές περίεργες ιδιαιτερότητες, αν τα δεις και τα γνωρίσεις καλύτερα. Ορισμένα έχουν παράξενες συνήθειες. Το μαύρο ψαράκι, για παράδειγμα. Δεν ανεβαίνει ποτέ στην επιφάνεια: προτιμά τα ενδιάμεσα νερά, δεν έχει περιέργεια για το τι συμβαίνει πιο πάνω. Δεν ξέρω ποιος είναι ο γείτονάς μου δίπλα. Δεν τον έχω δει ποτέ. Το χρυσαφί, αντιθέτως, είναι πολύ φοβητσιάρικο και τρέπεται σε φυγή κάθε φορά που αλλάζω το νερό. Είμαι πολύ προσεκτικός με το φαγητό: Όπως όλοι ξέρουν, τα ψάρια είναι αδηφάγα πλάσματα και η λαιμαργία τους τα οδηγεί στον θάνατο, εάν υπερβάλει κανείς στην ποσότητα της τροφής. Οπότε, αγόρασα μια ζυγαριά και ελέγχω σχολαστικά την ποσότητα του φαγητού που τους δίνω. Αυτό δεν αποτρέπει τις συγκρούσεις: μερικά ψάρια, χάρη στο μέγεθός τους, προσπαθούν να καταβροχθίσουν περισσότερη τροφή από όση τους αναλογεί, χωρίς να σκέφτονται τα άλλα. Τα ψάρια τα αγοράζω από ένα ενυδρείο, κοντά στο σπίτι όπου μένω. Στα σύγχρονα κτίρια, δεν γνωρίζονται μεταξύ τους. Συχνά συζητώ με τον καταστηματάρχη για τις συνήθειες των ψαριών, αν και δεν ξέρει και πολλά. Πουλάει και φυτά, σκύλους και γάτες, εκτός από ψάρια. Μου έχει πει ότι τα τελευταία χρόνια, έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον για τα ενυδρεία και έχει μειωθεί ο δείκτης γεννητικότητας στη χώρα. Όμως θα αλλάξω προμηθευτή: αυτός τα πουλάει σε μια νάιλον σακούλα, γεμάτη νερό, και έχω την αίσθηση ότι αγοράζω συσκευασμένα ψάρια. «Μισό κιλό κόκκινα ψάρια, παρακαλώ» μου φαίνεται σαν να λέω. Μπορεί να πεθάνεις, στην πόλη, χωρίς να πάρει είδηση κανείς. Το ενυδρείο μού προκαλεί ιδιαίτερη σαγήνη. Βολεύομαι καλά στην καρέκλα –ανέφερα ότι είναι ορθογώνιο;–, κλείνω όλα τα φώτα και κάθομαι να τα παρατηρήσω. Ξέρω ότι είναι αδύνατον να μη σκέφτεσαι τίποτα, και όποιος το επιχειρεί, αισθάνεται το μυαλό του πολύ πιο ανήσυχο απ’ ό,τι συνήθως. Ωστόσο, εγώ το έχω καταφέρει, καρφώνοντας το βλέμμα στα ψάρια. Είναι ένα είδος ύπνωσης. Τα ψάρια γλιστράνε, δεν έχει σημασία προς τα πού, δεν υπάρχει κανενός είδους ανησυχία σ’ αυτό· τα νερά καταγράφουν ελάχιστες κινήσεις, τα φυτά είναι ακίνητα· τα βρύα, μεταξένια, εκπέμπουν μια μεταλλική ηρεμία. Οι λειχήνες θυμίζουν σιρόπι. Ενίοτε κολλάνε στα δάχτυλά μου, όταν καθαρίζω το ενυδρείο. Αν χτυπήσει το τηλέφωνο, δεν το σηκώνω: δεν θέλω να με αποσπάσει κανείς, να διακόψει την παρατήρηση.
Υπάρχουν ψάρια μικρά και άλλα πιο μεγάλα. Προσπαθώ να μη δείχνω προτίμηση στα μεν ή στα δε: αν και ο κόσμος το αγνοεί, τα ψάρια είναι ευαίσθητα πλάσματα, πολύ ευάλωτα στη συμπεριφορά. Σήμερα διάβασα στην εφημερίδα ότι βρέθηκε το πτώμα μιας γυναίκας, πεθαμένης εδώ και μήνες, στο σπίτι της. Οι γείτονες το κατάλαβαν από τη μυρωδιά που έφτασε στη σκάλα. Μέχρι πριν, κανείς δεν το είχε αντιληφθεί. Στην πραγματικότητα, είναι πλεονέκτημα το ότι τα πτώματα μυρίζουν. Πάντως, ομολογώ ότι έχω αδυναμία στα ιριδίζοντα ψάρια: είναι μικρά, ευκίνητα και έχουν μια φωσφορίζουσα γραμμή στα πτερύγια, όπως τα γραμματόσημα με τη βασίλισσα της Αγγλίας. Κυκλοφορούν με τρόπο εντυπωσιακό στο ενυδρείο, σαν άστρα που έχουν εκτροχιαστεί. Άραγε, να έχει πάρει είδηση το κόκκινο ψάρι την προτίμησή μου για τα ιριδίζοντα; Γνωρίζω μια γυναίκα, που ζει μόνη, που έχει βάλει τον ανιψιό της να της τηλεφωνεί κάθε πρωί, για να βεβαιωθεί ότι δεν έχει πεθάνει. Εκείνος είναι πολύ συνεπής και τηλεφωνεί κάθε πρωί, από το γραφείο. «Ακόμη δεν πέθανα», του απαντά εκείνη. Απεχθάνεται την ιδέα ότι θα βρεθεί νεκρή πολύ καιρό αφού θα έχει πεθάνει. Αφότου αγόρασα το ενυδρείο, βγαίνω από το σπίτι πολύ λιγότερο από πριν. Μου φαίνεται σκληρό να τα αφήσω μόνα τους: έχουν συνηθίσει το βλέμμα μου, ξέρω ότι με αναγνωρίζουν. Πριν, αποδεχόμουν κάποιες προσκλήσεις. Πήγαινα να παίξω μπιλιάρδο, να πιω μπίρα ή να δω έγχρωμη τηλεόραση. Τώρα, επιστρέφω αμέσως. Ιδίως αφότου ανακάλυψα ότι το ενυδρείο μου επιφυλάσσει μια θαυμάσια ψυχαγωγία: να παρακολουθώ τα ψάρια να αλληλοτρώγονται. Αυτό είναι πιο ψυχαγωγικό από το θέατρο ή την πυγμαχία: είναι ένα θέαμα γεμάτο ενδιαφέρον και συναίσθημα. Έχω φτάσει να λείψω από τη δουλειά προκειμένου να παρακολουθήσω, εκστασιασμένος, τη μάχη των ψαριών. Είναι μια πάλη μέχρι θανάτου, αργή, επίμονη, δίχως έλεος ούτε επιείκεια.
Πάντοτε είναι ένα ψάρι αυτό που αρχίζει την καταδίωξη. Αυτό μπορεί να διαρκέσει μέρες ολόκληρες, μέχρι και μια εβδομάδα, και αυτές τις περιόδους, μετά δυσκολίας κατορθώνω να συγκεντρωθώ στη δουλειά: φοβάμαι ότι όταν επιστρέψω, ο διώκτης θα έχει ήδη καταβροχθίσει το θύμα του και εγώ θα το καταλάβω μόνο αν μετρήσω τα ψάρια.
Στην αρχή, μπορεί να νομίσεις ότι πρόκειται για παιχνίδι. Όμως κάτι, στο τρομοκρατημένο βλέμμα αυτού που τρέχει να ξεφύγει, δηλώνει ότι είναι αληθινή μάχη. Ο διώκτης δεν ξαποσταίνει ποτέ, και οι επαναλαμβανόμενες αποτυχίες δεν μειώνουν την επιμονή του. Παραμονεύει το θύμα του σε απρόβλεπτες γωνιές· για τον διωκόμενο δεν υπάρχει ανακωχή, δεν υπάρχει ανάπαυλα, δεν υπάρχουν φιλόξενα φύκια ούτε προστατευτικές πέτρες. Ο διώκτης εμφανίζεται πίσω από ένα κοχύλι και, αστραπιαία, ορμάει στη λεία του· εκείνη κατορθώνει να γλιτώσει μόνο αν κινεί με επιδεξιότητα το πηδάλιο της ουράς της ή αν κολυμπάει γρηγορότερα. Όπως και να ’χει, αν ανέβει ως την επιφάνεια, ο διώκτης είναι στο κατόπι του· αν καταδυθεί, επίσης το ακολουθεί. Ενίοτε, κατορθώνει να ακουμπήσει με το στόμα του την άκρη του ψαριού που τρέχει να ξεφύγει, αλλά χωρίς να φτάσει να του κάνει ζημιά. Έχω παραστεί σε μάχες πολύ μεγάλης διάρκειας.
Όταν τελικά ο διώκτης καταφέρνει να δαγκώσει την ουρά του θύματός του, η αγωνία μπορεί να παραταθεί για πολύ περισσότερο. Είναι τότε που συμβαίνει ένα πολύ ενδιαφέρον φαινόμενο: τα υπόλοιπα ψάρια, που ως τότε παρέμεναν αδιάφορα προς τη μάχη, δίχως να συνεργάζονται με το ένα ή με το άλλο, συμμετέχουν ενεργά στο κυνήγι, προσπαθώντας, με τη σειρά τους, να δαγκώσουν τον τραυματία, να του κόψουν ένα κομμάτι. Ακόμα και τα πιο μικρά παίρνουν μέρος στη δράση. Το ίχνος αίματος που αφήνει το θύμα τα μαζεύει τριγύρω, και το καθένα, δίνοντας δαγκωματιές, προσπαθεί να πλησιάσει. Είναι διεγερτικό να παρακολουθείς πώς συμμετέχουν οι θεατές στο θέαμα.
Το να φάνε ένα τραυματισμένο ψάρι είναι μια διαδικασία αργή, δύσκολη. Τα άλλα μέλη του ενυδρείου διασταυρώνονται ερχόμενα από διαφορετικές γωνίες, αρπάζουν μια δαγκωνιά και υποχωρούν· το τραυματισμένο ψάρι, από την άλλη, προσπαθεί ακόμη να αμυνθεί κρυμμένο πίσω από τις πέτρες, τα βρύα ή τις λειχήνες. Πέραν του ότι στην ομάδα των διωκτών συνήθως δημιουργούνται διαμάχες, διενέξεις, τριβές. Ενίοτε, το ψάρι που έχει καταφέρει την τελευταία δαγκωματιά στο θύμα τραυματίζεται, με τη σειρά του, από αυτό που έρχεται από πίσω.
Όταν ένας από τους διώκτες κατορθώνει να ξεχωρίσει με την αγριότητά του, τον απομονώνω για ένα διάστημα· έτσι, τα υπόλοιπα ψάρια μπορούν να συναγωνιστούν με περισσότερη ομοιογένεια. Έπειτα, το ξαναρίχνω στο ενυδρείο. Η επανεμφάνισή του στο νερό προκαλεί φόβο, μια ελαφριά σύγχυση.
Αφότου ανακάλυψα τη μάχη των ψαριών, δεν δέχομαι επισκέψεις: μου αρέσει να παρακολουθώ μόνος μου το θέαμα, δίχως παρέα που με αποσπά με τις άτοπες παρατηρήσεις της. Από την άλλη πλευρά, μια φορά που κάλεσα δυο φίλους για να παραστούν στη μάχη, συμπεριφέρθηκαν με μεγάλη αγένεια. Στοιχημάτισαν για ένα από τα ψάρια, ξεσηκώθηκαν, λέρωσαν τα έπιπλα με μπίρα, εκστόμιζαν βρισιές και λοιδορίες, ήταν έτοιμοι να σπάσουν το ενυδρείο. Δεν ήθελαν να φύγουν: ήταν διατεθειμένοι να καθίσουν στην καρέκλα ώσπου το ένα ψάρι να φάει το άλλο. «Ενίοτε, περνούν πολλές μέρες. Υπάρχουν ψάρια που αντιστέκονται στον θάνατο», τους πληροφόρησα. Άρχισαν να με παρακαλούν να τους αφήσω να μείνουν ως το τέλος.
Έκτοτε, αρνούμαι να δεχθώ επισκέψεις. Ενίοτε, δυστυχώς, κάποιο ψάρι πολύ αχόρταγο κατορθώνει να καταβροχθίσει τα υπόλοιπα ψάρια πριν φθάσει η ώρα να πάω για ύπνο. Τότε, κατεβαίνω, τρέχοντας, μέχρι το σπίτι του πωλητή φυτών, σκύλων, γατιών και ενυδρείων. Του ζητώ, με αγωνία, να μου πουλήσει μισή ντουζίνα κόκκινα ψάρια και μισή ντουζίνα μαύρα ψάρια. «Είστε σίγουρος; –με ρωτάει–. Έχω προσέξει ότι δεν συμβιώνουν αρμονικά, ότι συνηθίζουν να τρώνε τα μεν τα δε». «Μισή ντουζίνα κόκκινα, μισή ντουζίνα μαύρα» επιμένω γεμάτος αγωνία. «Στην πραγματικότητα, εγώ οικοδόμος ήμουν. Αλλά έμεινα χωρίς δουλειά, δεν ήταν αυτό το επάγγελμά μου». Φεύγω πολύ ευχαριστημένος, με την ντουζίνα τα καινούργια ψάρια μου. Τα ρίχνω γρήγορα στο ενυδρείο. Έπειτα, κάθομαι και περιμένω. Ενίοτε, περνούν μια δυο μέρες ώσπου να αποφασίσουν να παλέψουν. Στο μεταξύ, τα ταΐζω καλά, φροντίζω οι μερίδες τους να μην είναι ούτε υπερβολικές ούτε μικρές. Αλλάζω το νερό του ενυδρείου, ρυθμίζω τον σωλήνα του οξυγόνου. Και αφήνω το φως αναμμένο όλη μέρα.
Ζω μόνος, δηλαδή: με το ενυδρείο. Πρόκειται για ένα ενυδρείο μεγάλο, ορθογώνιο, φωτισμένο με μια λάμπα νέον, και μέσα, τα ψάρια κινούνται με άνεση, απορροφώντας τον αέρα, κολυμπώντας ανάμεσα στις μικρές πέτρες στον πάτο, στις λειχήνες και στα φύκια.
