Robert Walser, Μουσική

Η μουσική είναι για μένα ό,τι γλυκύτερο στον κόσμο. Αγαπώ τους μουσικούς τόνους με τρόπο ανείπωτο. Μπορώ, προκειμένου να ακούσω έναν τόνο, να κάνω μέχρι και χίλιες δρασκελιές. Συχνά, όταν το καλοκαίρι περιπλανιέμαι στους καυτούς δρόμους της πόλης και ξαφνικά ακούγεται από κάποιο άγνωστο σπίτι ένα πιάνο, κοντοστέκομαι και νομίζω πως είναι να πεθάνω επί τόπου. Θα ήθελα να πεθάνω ακούγοντας ένα μουσικό κομμάτι. Φαντάζομαι πως είναι κάτι τόσο εύκολο, τόσο φυσικό, κι όμως είναι φυσικά πάλι αδύνατο. Οι μουσικοί τόνοι είναι υπερβολικά απαλές στιλετιές. Οι πληγές από τέτοιες στιλετιές μπορεί βέβαια να τσούζουν, μέσα τους όμως δεν έχουν πύον. Θλίψη και οδύνη αναβλύζουν αντί για το αίμα. Καθώς σταματούν οι τόνοι, όλα μέσα μου ησυχάζουν πάλι. Καταπιάνομαι τότε με τις σχολικές μου εργασίες, πηγαίνω να φάω, να παίξω, και το ξεχνάω. Το πιάνο μού δίνει τον πιο μαγικό από όλους τους τόνους. Κι ας παίζει χέρι αδέξιο. Δεν ακούω το παίξιμο, μόνο τον τόνο. Δεν θα μπορέσω ποτέ να γίνω μουσικός. Διότι δεν θα έβρισκα ποτέ αρκετά γλυκό και μεθυστικό το να παίζω μουσική. Το να ακούω μουσική, αυτό είναι κάτι πολύ ιερότερο. Η μουσική μού φέρνει πάντοτε στενάχωρη διάθεση, αλλά με τον τρόπο με τον οποίο είναι στενάχωρο κι ένα χαμόγελο. Θέλω να πω: ευχάριστο-στενάχωρο. Την πιο αστεία μουσική δεν είμαι σε θέση να τη βρω αστεία, ενώ ακόμα και η πιο μελαγχολική μουσική για μένα δεν είναι σε καμία περίπτωση ιδιαίτερα μελαγχολική και αποθαρρυντική. Πριν ακουστεί μουσική, έχω πάντοτε μονάχα αυτή την αίσθηση: ότι κάτι μου λείπει. Ποτέ δεν πρόκειται να μάθω τον λόγο αυτής της ελαφριάς θλίψης, κι ούτε θα θελήσω και ποτέ να τον διερευνήσω. Δεν επιθυμώ να τον ξέρω. Δεν επιθυμώ να ξέρω το καθετί. Εν γένει πάντως, όσο έξυπνος κι αν έχω την εντύπωση πως είμαι, διαθέτω ελάχιστη δίψα για μάθηση. Ο λόγος, νομίζω, είναι ότι είμαι από τη φύση μου το αντίθετο του περίεργου. Μου αρέσει να αφήνω να συμβαίνουν πολλά γύρω μου, χωρίς να νοιαστώ διόλου για το πώς θα συμβούν. Αυτό ασφαλώς είναι κατακριτέο και ελάχιστα κατάλληλο να με βοηθήσει να ακολουθήσω κάποια σταδιοδρομία στη ζωή. Ας είναι. Δεν τον φοβάμαι τον θάνατο, κι επομένως ούτε και τη ζωή. Έχω την αίσθηση όμως ότι αρχίζω τις φιλοσοφίες. Η μουσική είναι η πιο απερίσκεπτη και γι’ αυτό κι η πιο γλυκιά τέχνη. Οι εντελώς συνετοί άνθρωποι δεν πρόκειται ποτέ να την εκτιμήσουν, όμως εκείνη, τις στιγμές που θα την ακούν, θα κάνει σε αυτούς ακριβώς το μεγαλύτερο δυνατό καλό. Την τέχνη δεν πρέπει να θέλουμε να την κατανοήσουμε και να την εκτιμήσουμε. Η τέχνη θέλει να σφιχταγκαλιάσει εμάς. Είναι ένα πλάσμα τόσο ασύλληπτα αγνό και υπερήφανο, που ενοχλείται όταν πασχίζει κανείς να την κατακτήσει. Τιμωρεί εκείνον που θα την πλησιάσει θέλοντας να την καταλάβει. Οι καλλιτέχνες το μαθαίνουν αυτό από πρώτο χέρι. Αυτοί είναι που θεωρούν δουλειά τους να καταπιαστούν με εκείνη που διόλου δεν θέλει να την αγγίζουν. Γι’ αυτό κι εγώ δεν θέλω να γίνω ποτέ μουσικός. Φοβάμαι την τιμωρία ενός πλάσματος τόσο γεμάτου χάρη. Μπορεί κανείς να αγαπάει μια τέχνη, αλλά θα πρέπει να φυλάγεται να μην το ομολογήσει ούτε στον ίδιο του τον εαυτό. Αγαπάει κανείς βαθύτερα, όταν δεν γνωρίζει καν ότι αγαπάει. – Με πονάει η μουσική. Δεν ξέρω αν την αγαπώ πραγματικά. Εκείνη με βρίσκει, όπου βρεθεί κι εκείνη και τύχει να με συναντήσει. Δεν τη γυρεύω εγώ. Την αφήνω να με κανακέψει. Όμως το κανάκεμα αυτό ανοίγει πληγές. Πώς να το πω; Η μουσική είναι ένα κλάμα σε μελωδίες, μια ανάμνηση σε τόνους, μια ζωγραφιά σε ήχους. Δεν μπορώ να το πω καλά. Αλίμονο όμως αν πάρει κανείς στα σοβαρά τα λόγια για την τέχνη εκεί πάνω. Είναι με τόση βεβαιότητα αταίριαστα, με όση δεν με άγγιξε κανένας τόνος μέχρι τώρα. Κάτι μου λείπει όταν δεν ακούω μουσική, κι όταν πάλι ακούω μουσική, τότε κι αν είναι που μου λείπει κάτι. Ετούτο είναι το καλύτερο που θα μπορούσα ποτέ να πω για τη μουσική.

(1902)

Μετάφραση από τα Γερμανικά:Μαριάννα Χάλαρη

Στις σελίδες της Logotexnia21 δημοσιεύεται επίσης το πεζό κείμενο του Ρόμπερτ Βάλζερ (1878-1956) Στάχτη, βελόνα, μολύβι και πυρείο, το οποίο συνοδεύεται από λίγα λόγια της Μαριάννας Χάλαρη για τη ζωή και το έργο του Ελβετού συγγραφέα. Δείτε στη βιβλιοnet τα βιβλία του Ρόμπερτ Βάλζερ που κυκλοφορούν στα Ελληνικά.