Federico García Lorca, Ματωμένος γάμος

 

[…]

ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ

Κύκνος στρόγγυλος είμ’ όλο
στο νερό, οφθαλμός στο θόλο
των ναών, αυγή στο δάσο
νόθα είμαι, θα τους πιάσω!
Ποιον μου κρύβουνε οι θάμνοι
και στον κάμπο ο θρήνος λάμνει;
Κάμα στον αέρα αφήνει
το φεγγάρι, για να γίνει
το ατσάλι στο καρτέρι
αίμα, λύπη για να φέρει.
Άστε με να μπω! Παγώνω
στα τοιχόθυρά σας, μόνο!
Κάμαρη ζητώ και στήθια
ζέστα για να βρω στ’ αλήθεια!
Τρέμω! Οι στάχτες των μετάλλων
ξύπνησαν, ζητούν των άλλων
μια φλογίτσα, στα χαράκια
που γυρνώ και στα σοκκάκια.
Μόνο ο ίασπις στους ώμους
του χιονιού μού ανοίγει δρόμους
και βυθίζομαι ως τον πάτο
στον σκληρό και κρύο βάλτο.
Μα απόψ’ αυτό το βράδυ
θα ’χουν αίμα κοκκινάδι
τα ωχρά τα μάγουλά μου,
και τα βούρλα, που τα σμίγει
σαν τα στρώνει στο κυνήγι,
τα πατά, ο αέρας χάμου.
Σκιές, χωσιές να τις ξεχάσουν,
δεν μπορούν να μου το σκάσουν!
Θέλω, πώς και τι, να πιάσω
μια καρδιά για ν’ απαγκιάσω!
Μια καρδούλα, που ’μαι μόνο!
Φλογερή! Να την απλώνω
απ’ το στήθος μ’ ως τα όρη!
Δώστε μού τη, κι είμ’ αγόρι!
(Μιλώντας στα κλαδιά.)
Όχι σκιές. Το φως μου πρέπει
να χυθεί παντού να βλέπει,
να θροΐσει με θανάτους
τα ισκιερά δεντρόκορμά τους,
νιόλαμπρο, που αυτό το βράδυ
θα ’χουν αίμα κοκκινάδι
τα ωχρά τα μάγουλά μου,
και τα βούρλα, που τα σμίγει
σαν τα στρώνει στο κυνήγι,
τα πατά, ο αέρας χάμου.
Βγες! Τι κρύβεσαι στην κόχη!
Δε θα μου γλυτώσουν! Όχι!
Στ’ άλογο θ’ αστράψω ενάντια
με πεφτάστερα διαμάντια.

[…] 

Μετάφραση από τα Ισπανικά: Μιχάλης Κλαπάκις

Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το βιβλίο του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα (1898-1936) Ματωμένος γάμος σε μετάφραση Μιχάλη Κλαπάκι που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σκαρίφημα. Η έκδοση συνοδεύεται από μία εκτενή εισαγωγή του μεταφραστή και πολλά ερμηνευτικά σχόλια. 

Στη σημείωσή του για ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ αναφέρει ο μεταφραστής: «Η Σελήνη, προαιώνιο θηλυκό σύμβολο της βιολογικής πορείας, πότε αιμάτινη να φέρνει τη ζωή μέσα από τον μηνιαίο κύκλο της και πότε λευκή, μεταλλική και κρύα, του θανάτου, είναι κοινός τόπος στο έργο του Λόρκα. Έχουν καταμετρηθεί 300 περίπου αναφορές του ποιητή στη Σελήνη, στο θεατρικό και ποιητικό του έργο, οι πιο πολλές στον Ματωμένο γάμο και στο Ρομανθέρο χιτάνο. Η Σελήνη του Λόρκα είναι η παγανιστική Σελήνη όλης της μεσογειακής λεκάνης και βεβαίως της Κρήτης και της Ταρτησσού, δηλ. της σημερινής Ανδαλουσίας, που πεθαίνει και αναγεννάται συνεχώς. Είναι η συνεργός στις μαγείες της Μήδειας (του Σενέκα, που σε μετάφραση του Ουναμούνο θα παιχτεί στο ρωμαϊκό θέατρο της Μέριδα τρεις μήνες μετά την πρεμιέρα του Ματωμένου γάμου), η οποία την παρακαλεί να φωτίσει με το ωχρό πρόσωπό της τα θύματα της θυσίας της».

Όπως μας πληροφορεί το οπισθόφυλλο της έκδοσης: «Ο Ματωμένος γάμος, του μεγάλου ποιητή Φ.Γ. Λόρκα, θεωρείται σήμερα από τα σημαντικότερα έργα του παγκόσμιου θεάτρου, μια τραγωδία που μπορεί να σταθεί επάξια κοντά στις αρχαίες ελληνικές. Οι Ισπανοί μελετητές του Γάμου στέκονται κυρίως στα δάνεια από τους κλασικούς του ισπανικού και του ευρωπαϊκού θεάτρου, που είναι σχεδόν αυτούσια μεταφερμένα από τον Λόρκα, εν είδει υπόμνησης και ευχαριστίας. Τα στοιχεία όμως της αρχαιοελληνικής τραγωδίας, από τις Βάκχες, την Ορέστεια, την Ηλέκτρα κ.λπ., είναι τροφή χωνεμένη στο έργο, στοιχεία βιολογικά. Ήταν αυτός ο πρώτος λόγος για μια βασική διακειμενική ανάλυση και μια σύγχρονη μετάφραση του Ματωμένου γάμου. Ένας δεύτερος λόγος είναι τα υποτιμημένα ως τώρα έμμετρα μέρη, πάνω από το ένα τρίτο του έργου, που αποτελούν και την πεμπτουσία του. Στη μετάφραση αυτή, δόθηκε ιδιαίτερη σημασία σε τούτα τα υπέροχα ποιήματα».

Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι και ένα απόσπασμα, που έχει συμπεριλάβει στην εισαγωγή του ο μεταφραστής Μιχάλης Κλαπάκις, από μία διάλεξη για το θέατρο, την οποία έδωσε ο ποιητής ενάμιση σχεδόν χρόνο πριν από τη δολοφονία του: «Το θέατρο είναι από τα πιο εκφραστικά και χρήσιμα μορφωτικά μέσα μιας χώρας και αποτελεί το βαρόμετρο που μετρά το μεγαλείο ή την απαξίωσή της. Ένα θέατρο ευαίσθητο και σωστά προσανατολισμένο σε όλα του τα είδη, από την τραγωδία μέχρι το βοντβίλ, μπορεί να αλλάξει μέσα σε λίγα χρόνια την ευαισθησία ενός λαού […]. Το θέατρο είναι ένα σχολείο για το κλάμα και το γέλιο, μια αυτόνομη πολιτεία όπου οι άνθρωποι μπορούν να θέσουν υπό κρίση αρχαία ήθη ή αμφιβολίες και να ερμηνεύσουν με ζωντανά παραδείγματα παραδοχές αιώνιες της ψυχής και της ευαισθησίας του ανθρώπου. Ένας λαός που δεν βοηθά και δεν ενθαρρύνει το θέατρό του, αν δεν είναι νεκρός, είναι μελλοθάνατος· έτσι, το θέατρο που δεν πιάνει τον παλμό της κοινωνίας, τον παλμό της ιστορίας, το δράμα των ανθρώπων του και το αυθεντικό χρώμα του τοπίου και του πνεύματός τους, στο γέλιο και στο δάκρυ τους, δεν δικαιούται να ονομάζεται θέατρο, αλλά αίθουσα παιχνιδιού ή μέρος όπου παρατηρείται αυτό το φοβερό πράγμα που λέγεται "σκοτώνω την ώρα μου" […]. Ακούω κάθε ημέρα, αγαπητοί φίλοι, να γίνεται λόγος για την κρίση στο θέατρο, και πάντα σκέφτομαι ότι το κακό δεν είναι μπροστά στα μάτια μας, αλλά στο πιο σκοτεινό μέρος του προβλήματος· δεν είναι δηλαδή μια αρρώστια του άνθους, του έργου με άλλα λόγια, μα βρίσκεται βαθιά στη ρίζα, και για να μη μακρηγορώ, είναι μια αρρώστια της οργάνωσης του θεάτρου. Από τη στιγμή που ηθοποιοί και συγγραφείς εξαρτώνται απολύτως από εμπορικές επιχειρήσεις, που είναι ασύδοτες και με καμιάς μορφής κρατικό έλεγχο, επιχειρήσεις με παντελή έλλειψη οποιουδήποτε καλλιτεχνικού κριτηρίου και χωρίς κανένα εχέγγυο, οι ηθοποιοί, οι συγγραφείς και σύσσωμο το θέατρο θα βυθίζονται κάθε μέρα και πιο πολύ, χωρίς τη δυνατότητα μιας λύσης […]. Το θέατρο οφείλει να επιβληθεί στο κοινό, όχι το κοινό στο θέατρο. Για να συμβεί αυτό, συγγραφείς και ηθοποιοί πρέπει να ξαναντυθούν, με κόστος αιματηρό, το υψηλό τους κύρος, γιατί το κοινό του θεάτρου είναι σαν τα σχολιαρόπαιδα: Λατρεύει τον σοβαρό και αυστηρό δάσκαλο που είναι απαιτητικός αλλά δίκαιος, γεμίζει όμως με επώδυνες καρφίτσες τις καρέκλες όπου κάθονται οι δάσκαλοι οι έντρομοι και δουλοπρεπείς […]. Ελπίζω στη διάρκεια της ζωής μου, αν ζήσω, ότι θα ξανασυναντηθούμε, αγαπημένοι μου ηθοποιοί… Όσο για τις συκοφαντίες, τις φρίκες και τις διαπομπεύσεις που αρχίζουν να κρεμούν απάνω μου, έχω μια βροχή από χωριάτικα γέλια για προσωπική μου άμυνα».

Διαβάστε στη βιβλιοnet ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα του ποιητή και δείτε ποια άλλα έργα του κυκλοφορούν στα Ελληνικά.